Tamadun Melayu

Friday, 23 March 2012

Pada asalnya, tamadun Melayu boleh dijejaki sejak zaman Paleolitk lagi iaitu Zaman Batu Awal kira-kira 35,000 tahun dahulu, diikuti dengan zaman Meseolitik ataupun zaman Batu Tengah kira-kira 11,000 tahun dahulu, Zaman Neolitik ataupun zaman Batu Baru kira-kira 5,000 tahun dahulu, dan Zaman Logam iaitu Zaman Gangsa-Besi kira-kira 2,500 tahun dahulu.

Tamadun Melayu telah mengalami proses perkembangan yang lama dan melalui beberapa manifestasi yang berbeza. Manifestasi ini penting dalam pembentukan Tamadun Melayu. Penerimaan agama Islam sebagai asas Tamadun Melayu merupakan perkembangan yang paling penting dan membentuk sebuah Tamadun Melayu Islam yang cemerlang, gemilang, dan terbilang. Tamadun Melayu terdiri daripada sekelompok manusia yang secara luasnya digolongkan sebagai kumpulan orang Melayu, tertumpu kepada suatu Wilayah di Asia Tenggara yang dikenali dengan pelbagai nama seperti Gugusan Kepulauan Melayu(Malay Archipelago), Gugusan Kepulauan Melayu-Indonesia, Nusantara, Alam Melayu dan Tanah Jawi. Dua perkara penting yang mewarnai Tamadun wilayah ini ialah Bahasa Melayu yang menjadi bahasa perhubungan luas(Ligua franca) di seluruh kawasan ini, dan agama Islam yang menjadi pelengkap kepada pembentukan Tamadun Melayu.

Istilah Melayu boleh merujuk kepada tiga perkara yang berbeza, iaitu ras(genetik), kebudayaan dan bahasa. Istilah ras Melayu merujuk kepada kumpulan orang Melayu yang boleh diasingkan daripada kumpulan lain dari segi ciri-ciri fizikal luaran dan kebudayaannya. Kebudayaan pula merujuk kepada ilmu pengetahuan sesuatu kumpulan manusia yang diwarisi dan diturunkan daripada satu generasi kepada satu generasi yang lain. Ilmu pengetahuan ini berfungsi seolah-olah seperti satu sistem pengoperasian manusia oleh sebab ianya memberitahu manusia bagaimana untuk berfungsi dengan manusia lain, alam sekitar dan kuasa-kuasa ghaib. Bahasa adalah sistem percakapan yang digunakan untuk berhubung dengan penutur-penutur bahasa yang sama. Ras Melayu(atau rumpun Melayu) selalunya bertutur dalam kumpulan keluarga bahasa Melayu-Indonesia yang mengelompokkan bersama-samanya sub-keluarga bahasa-bahasa Melayu, Jawa Melayu, Sunda, Madura, Acheh, Minangkabau, Sasak, Melanau, Iban, Bajau, Murut, Bugis, dan Sulu.

Sains, kesenian dan teknologi yang dihasikan oleh Tamadun Melayu adalah sesuatu yang unik dan mencerminkan keperluan-keperluan serta nilai-nilai kebudayaan Melayu. Tamadun Melayu menghasilkan satu sistem sains tepat yang tersendiri berdasarkan kepada keperluan-keperluan kebudayaan Melayu. Sebagai contohnya pengukuran jarak(seperti sejengkal, sedepar, hastar dan rantai) dan timbangan(seperti cupak, gantang, dan koyan)adalah berbeza daripada sistem-sistem penekatan lain dan berkaitan rapat dengan keperluan serta pengalaman masyarakat Melayu. Pelbagai bentuk kesenian telah dihasilkan dalam Tamadun Melayu, seperti seni persembahan(Tarian Melayu dan Mak Yong), artifak(songket dan bursana), Syair perbahasa dan pantun. Ilmu-ilmu teknologi yang dihasilkan oleh Tamadun Melayu menunjukkan kebijaksanaan tempatan. Sebahagian daripada ilmu-ilmu ini boleh dilihat daripada pembinaan(Istana, Masjid, dan rumah) dan pembuatan barang-barang keperluan harian(seperti keris dan songket).

Secara umumnya nilai-nilai yang menjadi asas kepada Tamadun Melayu berteraskan kepada nilai-nilai agama Islam. Kesemua nilai-nilai tersebut berkait rapat dengan konsep Iman yang terdapat dalam agama Islam seperti saling hormat-menghormati orang lain, bertimbang rasa, bersopan santun, dan berbudi pekerti. Nilai-nilai asa ini boleh dilihat dalam ungkapan-ungkapan Melayu seperti peribahasa, perumpamaan dan perpatah-perpatih.